Ostrowscy herbu Nieczuja

            Nazwa Złotopole występuje już w 1258 r.1 W latach 1302-1306 książę dobrzyński Siemowit przejął dawną własność klasztoru cystersów ze Szpetala, w tym osadę Złotopole. W drugiej połowie XIV w. Złotopole należało do rycerza Hektora Łąckiego. W poł. XV w. Złotopole należało już do rodziny Radzikowskich. W poł. XVI w. Złotopole posiadało trzech właścicieli: Jastrzębskich, Ławskich i Żelskich2.

Na początku XVIII w. Złotopole było już własnością Ostrowskich herbu Nieczuja. Jako pierwszy z tego rodu w dobrach Złotopole wymieniany jest Jan Ostrowski, którego jeden z synów - Antoni odziedziczył majątek złotopolski. Przed 1825 r. dobra Złotopole objął jego syn Onufry Aleksander, który uczestniczył w powstaniu listopadowym. Brał on też czynny udział w polistopadowej partyzantce 1833 r. Zajmował się werbowaniem ochotników do oddziału „Zemsty Ludów”, zaopatrywaniem w żywność i przekazywaniem korespondencji. Po upadku powstania ratował się zbiegając za granicę. Wyrokiem władz rosyjskich w 1835 r. majątek Złotopole został mu skonfiskowany na rzez Skarbu Królestwa Polskiego. Syn Onufrego i Salomei z Czermińskich, tj. Franciszek Antoni w 1838 r. wykupił dobra Złotopole od skarbu państwa3.

Franciszek Antoni Ostrowski urodził się w dniu 5 października 1814 r. w Złotopolu4. Edukował się w Płocku, gdzie ukończył 5 klas tamtejszego gimnazjum. W związku z partyzancką działalnością jego ojca w 1833 r. był przesłuchiwany w sprawie wyprawy Józefa Zalewskiego. Przeprowadzone śledztwo wykazało, że razem ze swoim  bratem Aleksym z polecenia ojca pomagał partyzantom Artura Zawiszy. Zgodnie z orzeczeniem KŚ14/[26] XI 1833 ze względu na młody wiek został jednak zwolniony od odpowiedzialności karnej i oddany jedynie pod dozór policyjny5.

Franciszek Ostrowski w 1881 r. był obecny przy pierwszej zbiórce powstałej Ochotniczej Straży Pożarnej w Lipnie. Wraz z innymi ziemianami z powiatu uczestniczył w nabożeństwie i uroczystym poświęceniu OSP6. Franciszek Ostrowski był radcą Towarzystwa Kredytowego w Płocku7. Zmarł w dniu 2 czerwca 1884 r. w Złotopolu8. Został pochowany na cmentarzu parafialnym w Lipnie. Po śmierci Franciszka Ostrowskiego jego dzieci wystawiły mu na miejscu pochówku kamienny nagrobek wykonany przez znanego rzeźbiarza z Warszawy Andrzeja Pruszyńskiego (na nagrobku do dziś zachował się napis A.Pruszyński 1885r. w Warszawie Wolska 14). W 1906 r. w grobowcu spoczęła jego małżonka Augusta z Lorentzów9.

Zabytkowy nagrobek rodziny Ostrowskich ze Złotopola, znajdujący się na Cmentarzu Parafialnym w Lipnie,
fot. J. Kryst

Franciszek i Augusta z Lorentzów mieli 6 dzieci: córka Kamilla Agnieszka (ur. 1860 r.), syn Władysław Tomasz (ur. 1864), syn Roman (ur. 1867), syn Zygmunt (ur. 1868), syn Walenty Hipolit (ur. 1870) i syn Ryszard Zdzisław (ur. 1874)10.

Po śmierci Franciszka Antoniego Ostrowskiego majątek Złotopole przeszedł na jego spadkobierców. Dopiero w 1894 r. Roman Ostrowski za kwotę 60 tys. zł odkupił od rodzeństwa ich udziały11. O Romanie Ostrowskim można powiedzieć, że był społecznikiem. W 1906 r. wszedł w skład zawiązanego Okręgowego Towarzystwa Rolniczego Ziemi Dobrzyńskiej (OTR). Pełniąc funkcję przewodniczącego Wydziału Rolnego w OTR Ostrowski założył pole doświadczalne w Jastrzębiu, na ziemi udostępnionej przez Kazimierza Różyckiego. Ponadto Ostrowski wchodził w skład tzw. „delegacji fachowej pomocy gospodarstw rolnych”, która udzielała instruktażowej pomocy okolicznym gospodarzom12.

Nieobojętne były mu sprawy dotyczące zabytków, kultury i krajobrazu, ponieważ przez wiele lat był członkiem - korespondentem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego reprezentującego powiat lipnowski13. Na początku XX w. był zaangażowany w projekt budowy kolejki wąskotorowej linii Lubicz - Lipno - cukrownia Ostrowite - Rypin. W celu powstania tej linii zawiązało się konsorcjum głównych inwestorów, do którego oprócz Romana Ostrowskiego należeli: Roman Górecki z Obrowa, Antoni Borzewski z Ugoszcza, Leon Lissowski z Kijaszkowa oraz inni ziemianie z lipnowskiego i rypińskiego. Projekt nie uzyskał jednak akceptacji władz rosyjskich14.

Roman Ostrowski, tak jak jego ojciec, był zainteresowany sprawami ochrony przeciwpożarowej. Działał w lipnowskiej OSP, w której pełnił funkcję prezesa w latach 1911 - 191215.

Majątek Złotopole bardzo ucierpiał podczas I wojny światowej. Tak jak inne dwory w powiecie, znajdujące się przy traktach i szosach, został ograbiony, głównie z koni16.

Nie zniechęciło to jednak Romana Ostrowskiego do działań. W 1914 r. włączył się w prace utworzonego Lipnowskiego Powiatowego Komitetu Obywatelskiego, będąc członkiem komitetu, a także sekretarzem Rady Opiekuńczej Powiatu Lipnowskiego. Działał też w Komisji Kwesty „Ratujcie Dzieci” i Podkomisji Ofiar17. W 1918 r. na zebraniu w Dyblinie wraz z innymi ziemianami został wybrany do przejmowania władzy i zrzucenia okupacji18

Roman Ostrowski zmarł w dniu 17 stycznia 1918 r. mając 50 lat. Jego zgon zgłaszali ziemianie Leon Lissowski z Kijaszkowa oraz Władysław Nałęcz z Kikoła, w związku z czym należy przypuszczać, że się przyjaźnili19.

Po śmierci Romana Ostrowskiego majątek Złotopole przeszedł na jego sukcesorów, czyli rodzeństwo oraz dzieci po zmarłym bracie Zygmuncie20. Właścicielem Złotopola stał się Walenty Hipolit Ostrowski, który sprzedał swój majątek Górki Małe koło Tuszyna w łódzkim i nabył rodzinne Złotopole.

W 1918 r. jeden z sukcesorów po Romanie Ostrowskim, tj. jego brat Władysław Tomasz był akcjonariuszem w założonej przez okolicznych ziemian spółce pod nazwą „Gleba”. W dniu 14 czerwca 1918 r. spółka ta odkupiła od Ryszarda Bohna z Włocławka fabrykę cykorii21.

Reklama Spółki, źródło: Kujawianin: kalendarz na rok 1921, s.7

Walenty Ostrowski w 1919 r. wraz z innymi ziemianami Ziemi Dobrzyńskiej i Kujaw założył spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we Włocławku pod nazwą Ziemiańska Fabryka Drożdży „Młodzie”. Do spółki m. in. należeli: Zygmunt Godlewski z Kłokocka, Władysław Nałęcz z Kikoła, Bronisław Prądzyński z Sumina, Karol Pruski z Dyblina, Zdzisław Rutkowski ze Szpetala, Kazimierz Różycki z Jastrzębia i Stanisław Wilski z Wielgiego. Walenty Ostrowski w spółce posiadał 3 udziały na 30 000 marek22.

W 1922 r. rodzina Ostrowskich w swoim dworze w Złotopolu gościła biskupa, który był z wizytą w Lipnie i okolicy. Oprócz duchownych w gościnie u Ostrowskich uczestniczyło okoliczne obywatelstwo z Zygmuntem Godlewskim właścicielem Kłokocka oraz starostą Stanisławem Chrząstowskim23.

Dworek w Złotopolu, fot. z pocz. Lat 30. XX w. ze zbiorów W. Czarneckiej.

W 1923 r. Walenty Ostrowski wraz z innymi ziemianami z lipnowskiego, tj.: Kazimierzem Różyckim z Jastrzębia, Zygmuntem Godlewskim z Kłokocka, Mieczysławem Linowskim ze Steklina oraz Bolesławem Klimkiewiczem z Ośmiałowa był założycielem spółki pod nazwą „Syndykat Rolniczy Ziemi Dobrzyńskiej Spółka Akcyjna”24.

Po śmierci Walentego Hipolita Ostrowskiego, który zmarł w dniu 24 czerwca 1924 r. majątek Złotopole przeszedł na jego żonę Gabrielę Michalinę z Wojciechowskich oraz rodzeństwo, tj.: Władysława Tomasza, Ryszarda Zdzisława, siostrę Kamillę Agnieszkę, dzieci po bracie Zygmuncie (Annę Jabłońską, Marię Wojciechowską i Franciszka Ostrowskiego), a także wdowę po bracie Zygmuncie, tj. Stanisławę Leontynę z Bejtów (II voto Gorczyńską).

W dniu 22 marca 1926 r. na mocy aktu nr 406 sporządzonego przez notariusza Feliksa Wyganowskiego z Warszawy majątek Złotopole z przyległościami wraz z osadą młynarską od rodziny Ostrowskich kupił Władysław Michał Lipczyński25. Majątek o obszarze 970 morgów sprzedano za 65 tysięcy dolarów26.

Dorota Kostecka