Wojskowa kolej wąskotorowa

Toruń Mokre - Lubicz – Raciąż

              Z wielką przyjemności prezentujemy fotografie z albumu KOMMANDO DER FELDBAHN LIPNO, wyd. Berlin 1915, dokumentującego fazę budowy oraz eksploatację w pierwszych miesiącach funkcjonowania kolejki polowej, wybudowanej przez wojsko niemieckie na potrzeby działań militarnych prowadzonych na wschód od Torunia.

Ta linia wąskotorowa, o standardowym rozstawie 600 mm, miała za zadanie połączyć twierdzę Toruń z frontem niemiecko - rosyjskim, w kierunku twierdzy Modlin. Pierwotnie, w latach 1915-1916, polowa kolej wąskotorowa rozpoczynała się w Toruniu Mokre [obecnie Toruń Wschodni ]. Na jej potrzeby wykorzystano istniejący od 1902 r. odcinek, łączący Toruń z Lubiczem. Po rozebraniu tego odcinka [1916 r.], kolejka polowa funkcjonowała na skróconej trasie Lubicz – Lipno – Sierpc – Raciąż. W dwa lata później przedłużono jej bieg o następny odcinek, doprowadzając wąskie tory do Nasielska. W rezultacie była to najdłuższa kolejka wąskotorowa wybudowana przez armię niemiecką na terenie byłego zaboru rosyjskiego. Trasa Lubicz – Nasielsk liczyła 174 kilometry. Udokumentowany fotograficznie i opisany w przedmiotowym albumie szlak kolejowy Lubicz – Raciąż, wybudowano w okresie styczeń – maj 1915 r., z materiałów rozbiórkowych pozyskanych na terenie Włocławka.

Początkowo była to linia o znaczeniu militarnym, zaś w kolejnych latach I wojny światowej miała znaczenie czysto gospodarcze, służąc do transportu płodów rolnych i produktów leśnych. Na tej trasie realizowano również transport pasażerski. W związku z tym, że używane lokomotywy osiągały prędkość niespełna 20 km/h, podróż z Lubicza do Raciąża trwała około 10 godzin. Warto zauważyć, że czas przejazdu wydłużały planowane postoje na dobranie wody do parowozów (co 15 km) oraz manewry stacyjne z równoczesnym dobieraniem węgla: w Lipnie, Sierpcu, Raciążu.

Prezentowany album nabyto na aukcji internetowej, dzięki środkom zebranym w wyniku publicznej zbiórki ogłoszonej przez Michała Lewandowskiego – twórcę i administratora grupy na Facebooku, Stare zdjęcia z Lipna i okolic.

W tym miejscu należy wyraźnie podkreślić, iż prezentowany egzemplarz jest unikatem, gdyż zawiera o cztery fotografie więcej niż bliźniacze albumy pozostające w kolekcji zdjęć i albumów zarówno Niemieckiego Muzeum Historycznego w Berlinie jak i Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Tym czterem zdjęciom nadaliśmy dodatkową numerację od 67 do 70. Trzy z nich wykonano w 1915 r. i zawierają widok drewnianego wiaduktu w Wygodzie. Czwartą fotografię wykonano w 1914 r. Jest to grupowy portret niemieckich żołnierzy wojsk kolejowych, z widoczną infrastrukturą szkoleniową ośrodka szkolenia wojsk kolejowych w Rehagen/Kalusdorf.

Z dużą dozą prawdopodobieństwa graniczącego niemal z pewnością można przyjąć, że pierwszym właścicielem przedmiotowego albumu był jeden z niemieckich żołnierzy – z pododdziału realizującego budowę drewnianych wiaduktów na odcinku Lubicz – Raciąż. Wiemy również, że rok wcześniej przebywał w ośrodku szkolenia wojsk kolejowych.

Redaktor, październik 2019 r.