Janusz Tymieniecki,

ostatni właściciel majątku Brzeźno

                        Janusz Tymieniecki urodził się 24 kwietnia 1885 roku w Kielcach jako jedno z trojga dzieci Jana Seweryna Tymienieckiego herbu Zaremba oraz Zofii Chelińskiej. Janusz miał dwoje rodzeństwa: siostrę Marię z męża Szymanowską (1883-1935) oraz brata Kazimierza Dionizego (1887-1968)[1]. Jan Seweryn Tymieniecki był cenionym kieleckim adwokatem[2]. Piastował też funkcję Prezesa w Kieleckim Towarzystwie Rolniczym oraz był hojnym ofiarodawcą druków dla Muzeum Narodowego w Kielcach[3]

Fot.1 Janusz Tymieniecki (w środku) z rodzeństwem Marią i Kazimierzem, fot. ze zb. J. Peliwo

                     Żoną Janusza Tymienieckiego była Janina Maria Starzyńska urodzona w 1895 roku w Borszynie, córka Włodzimierza Franciszka Adolfa Starzyńskiego oraz Anieli Józefy Marii Góreckiej herbu Dołęga[4]. W niektórych źródłach dostępne są artykuły donoszące, że Janina Tymieniecka ze Starzyńskich była siostrą przedwojennego prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, co nie jest prawdą, bowiem rodzicami ówczesnego prezydenta byli Alfons Karol i Jadwiga z Lipskich[5]. Nie wykluczone jednak, że Janina Tymieniecka mogła być spokrewniona z prezydentem Stefanem Starzyńskim, który był kuzynem Jerzego Stanisława Starzyńskiego, właściciela majątku Maliszewo, sąsiadującego z majątkiem Brzeźno[6]. W 1916 roku Janinie i Januszowi Tymienieckim urodził się syn Wojciech.

              Fot.2 Janina Tymieniecka ze Starzyńskich z synem Wojciechem, fot. ze zb. J. Peliwo

                     Majątek Brzeźno koło Lipna wraz z Papiernią Konstantynowo w dniu 25 czerwca 1917 roku Janusz Tymieniecki nabył od Antoniego Medarda Skibińskiego i Zofii Marii ze Skibińskich Świdowej za kwotę 323 177 marek[7]. Małżeństwo Tymienieckich w Brzeźnie nie układało się jednak pomyślnie i „szybko się rozpadło”[8]. Już w pierwszym roku po osiedleniu się w Brzeźnie Tymieniecki włączył się w prace nad organizacją kółek rolniczych na ziemi dobrzyńskiej. Na jednodniowych wykładach w zakładanych kółkach bywał prelegentem obok takich ziemian jak Zygmunt Godlewski z Kłokocka, Stanisław Landie z Lubina, Kazimierz Różycki z Jastrzębia, Artur Rutkowski ze Szpetala Górnego, Władysław Smoleński z Kisielewa, Roman Gunter z Bliznego czy instruktor Aleksander Tański z Lipna[9].

                  W 1920 roku Janusz Tymieniecki włączył się jako ochotnik do walki w obronie kraju, w wyniku czego został przydzielony do zapasowego 2 pułku szwoleżerów[10]. Był też członkiem Lipnowskiego Oddziału Związku Ziemian[11]. Tymieniecki udzielał niejednokrotnie w okresach wakacyjnych harcerzom z Lipna swej polany nad rzeką Mień do organizacji obozów i spływów kajakowych[12]. Bywając w Lipnie, tak jak inni ziemianie, odwiedzał cukiernię - kawiarnię Janusza Wencla, która była ulubionym miejscem spotkań okolicznego ziemiaństwa[13].

                 W 1931 roku majątek Tymienieckiego Brzeźno obejmował 207 ha[14]. Za jego czasów prosperował dobrze, oprócz ziem uprawnych w majątku działał młyn wodny[15], cegielnia oraz stadnina koni, które Tymieniecki sprzedawał dla wojska. Dwór dzięki dbałości Tymienieckiego na pocz. XX w. posiadał oświetlenie, łazienkę, szambo, doprowadzoną wodę. Kuchnia dworska korzystała już z wody płynącej z kranu[16]. Nic więc dziwnego, że brat Janusza Tymienieckiego znany historyk-mediewista wraz z rodziną spędzał wiele czasu we dworze w Brzeźnie. Jak opisał w jednej ze swoich książek majątek jego brata „prowadzony był zupełnie nowocześnie. Ale w wyglądzie dworu, otoczonego wieńcem lip tkwiło jeszcze coś ze starej tradycji dawnych siedzib szlacheckich. W obszernej sali jadalnej portrety naszych przodków…”. Brat Janusza Tymienieckiego w swoich książkowych wspomnieniach opisuje, że dwór w Brzeźnie wyposażony był w telefon, oraz że posiadał samochód[17].

                 Janusz Tymieniecki dbał nie tylko o swój dwór, ale też o miejscowy, zabytkowy kościółek. Ufundował do niego blachę na pokrycie dachowe. W 1939 roku ofiarował mieszkańcom Brzeźna plac pod budowę szkoły oraz cegłę. Wybuch wojny jednak przeszkodził realizacji tego celu. Dziś w tym miejscu jest remiza OSP.

Fot.3 Nadruk z papieru listowego z majątku Brzeźno z 1931 r. (archiwum cyfrowe autorki)

                Syn Janusza Tymienieckiego, Wojciech, przyjaźnił się z Marianem Romanem Góreckim, synem właścicieli majątku Obrowo pod Toruniem. Podczas przerw w nauce szkolnej widywano ich często we wsi podczas przejażdżek na koniach ze stadniny Tymienieckiego[18].

Fot.4 Janusz Tymieniecki przed stajnią w Brzeźnie fot. ze zb. M. Braun

                   Janusz Tymieniecki w pamięci mieszkańców najbardziej zapisał się jako założyciel OSP w Brzeźnie i jej pierwszy prezes[19]. Dla jednostki Tymieniecki ufundował ręczną sikawkę[20].

                    Po wybuchu II wojny światowej, w dniu 24 października 1939 roku, Janusz Tymieniecki wraz z synem Wojciechem został aresztowany na fikcyjnym zebraniu ziemian w Lipnie[21]. Zebranie to zostało zwołane przez zarządcę gospodarczego powiatu lipnowskiego (Kreisbauer-fuhrer), który wezwał wszystkich posiadaczy ziem obejmujących powyżej 50 ha na rzekomą konferencję w sprawach gospodarczych. Wszystkich przybyłych na spotkanie aresztowano i wywieziono, a rodzinom powiedziano, że mężczyźni udali się na sześciotygodniowy kurs gospodarczy do Wschodnich Prus. Aresztowanych ziemian porozwożono do różnych obozów[22].

                   Razem z Januszem Tymienieckim do obozu w Gusen (filii Obozu Muathausen) trafili: Henryk Bulczyński kierownik Szkoły w Maliszewie oraz Franciszek Lewandowski szewc z Lipna. Jak zeznał Henryk Bulczyński Tymieniecki jednego marcowego dnia zachorował i nie pojawił się w pracy, ponieważ „już wcześniej był chory, pobity, nie mógł chodzić”. Kiedy Bulczyński powrócił z pracy okazało się, że Tymieniecki nie żyje. Kilka dni później do Brzeźna do Scholastyki Rzemkowej (zarządczyni dworu) przysłano urnę z jego prochami z datą śmierci 17 marca 1941 roku[23].

                  Prochy Janusza Tymienieckiego zostały złożone na cmentarzu w Brzeźnie, gdzie po wojnie ufundowano mu nagrobek, o który obecnie dbają druhowie OSP w Brzeźnie.

Fot. 5 Nagrobek Janusza Tymienieckiego na cmentarzu w Brzeźnie, fot. D. Kostecka

                      Losy Wojciecha, syna Janusza Tymienieckiego po aresztowaniu w dniu 24 października 1939 r. w Lipnie nie są znane, jak opisała 70 lat później w rodzinnej sadze jedna z krewnych Tymienieckich „prawdopodobnie został zastrzelony w czasie ucieczki”[24].

Fot. 6 Wojciech Tymieniecki fot. ze zb. J. Peliwo

                   Żona Janusza Tymienieckiego, Janina Maria ze Starzyńskich, już przed wojną nie zamieszkiwała w Brzeźnie. W 1951 roku podjęła pracę nauczycielki w liceum w Zambrowie, gdzie nauczała biologii. W 1956 roku przeszła na emeryturę. Aż do śmierci, która nastąpiła w dniu 23 lipca 1962 roku zamieszkiwała w Zambrowie[25]. W 2008 roku nauczyciele i dawni uczniowie ufundowali Janinie Tymienieckiej nowy pomnik, na jego płycie wyryta jest niewłaściwa data zgonu (rok 1966, zamiast 1962), ale jest to nowy pomnik, odwiedzany zarówno przez nauczycieli, z którymi pracowała, jak i uczniów, w których pamięci żyje[26].

                  Janusz Tymieniecki, ostatni właściciel Brzeźna w pamięci mieszkańców tej miejscowości również żyje, głównie jako założyciel miejscowej OSP oraz fundator pierwszego strażackiego sprzętu w postaci sikawki. Dlatego też w 80. rocznicę powstania OSP w Brzeźnie druhowie ufundowali tablicę pamiątkową, poświęconą pierwszemu prezesowi, a zarazem założycielowi jednostki Januszowi Tymienieckiemu.

Fot.7 Tablica na remizie OSP w Brzeźnie fot. D. Kostecka

            W 2000 roku Zbigniew Rykaczewski, syn Leona, jednego z 32 ziemian powiatu lipnowskiego aresztowanych w dniu 24 października 1939 roku ufundował tablicę z wykazem nazwisk wszystkich aresztowanych. Tablicę wmurowano w mur kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Lipnie[27].

Fot.8 Tablica pamiątkowa, fot. D. Kostecka

Dorota Kostecka