KOLEKCJA  ZNACZKÓW POCZTOWYCH

ZDZISŁAWA  SZPEJANKOWSKIEGO s. MICHAŁA (ur.1942-zm.1998)

System kontroli słowa drukowanego i mówionego obejmujący całokształt życia politycznego, społecznego i kulturalnego oraz wszystkie działające instytucje i organizacje był nierozłącznym filarem ustrojowym PRL i dotrwał do maja 1990 roku. Komunistyczne państwo zmonopolizowało całkowicie produkcję i dystrybucję papieru, sprzętu poligraficznego oraz wszelkich urządzeń audiowizualnych. Cenzura decydowała o treści i nakładach publikacji oraz o ostatecznym kształcie widowisk i filmów. W praktyce cenzorskiej kierowano się tzw. “zapisami”, czyli wykazami osób, które były objęte zakazem druku. Zakazem druku objęte były także wybrane tematy (np. zbrodnia katyńska). W odpowiedzi na takie działania powstał „drugi obieg” aktywności społecznej Polaków, który był płaszczyzną działania rozmaitych środowisk, organizacji i grup. Początkowo poszerzał on działalność zarejestrowanych i działających legalnie organizacji i instytucji, publikujących swoje druki przy wykorzystaniu formuły prawnej “do użytku wewnętrznego”. Formuła ta często była jedynie parawanem do omijania obowiązujących przepisów (zamieszczania stosownych oznaczeń wydawcy, drukowania większej ilości egzemplarzy, itp.).

Spontaniczna działalność edytorska (głównie druki ulotne) towarzyszyła wszystkim przełomom politycznym PRL, i w miarę upływu lat narastała. Szczególnie widoczna była w okresie protestów marcowych 1968 roku, w postaci licznych druków ulotnych. Szeroki rozwój druków niezależnych o treści politycznej nastąpił dopiero po powstaniu zorganizowanej, nielegalnej opozycji w drugiej połowie lat 70. Powstanie ruchu “Solidarność” i w konsekwencji wprowadzenie stanu wojennego spowodowało lawinowy rozwój rozmaitych publikacji i innych form przekazu informacji, łamiących monopol komunistycznego państwa.

W Bibliotece Jagiellońskiej przez cały okres PRL gromadzono i przechowywano druki, które znajdowały się na tzw. „czerwonym indeksie”. W wyniku oficjalnych i nieoficjalnych działań dyrekcji, pracowników biblioteki oraz osób prywatnych do zbiorów trafiał materiał biblioteczny, który z uwagi na proweniencję i treść w innych bibliotekach nie miał szans na dotarcie do rąk czytelników.

W 1989 r. zasób wydawnictw drugoobiegowych został poszerzony w oparciu o publikacje przekazywane do Biblioteki Jagiellońskiej w wyniku apeli prasowych („Tygodnik Solidarność”, „Tygodnik Powszechny” „Polityka”).

Katalog obejmuje dokumenty tzw. „drugiego obiegu” (druki, rękopisy, maszynopisy, fotografie, nagrania, filmy oraz muzealia) o charakterze politycznym, historycznym, literackim i społeczno-kulturalnym, wytwarzane i kolportowane nielegalnie - bez wiedzy i zgody cenzury PRL, gromadzone przez Bibliotekę Jagiellońską i Fundację Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego (od 1998 r.).

Kolekcja tych dokumentów jest systematycznie powiększana, uzupełniana i opracowywana. Zawiera materiały historyczne związane z dziejami opozycji antykomunistycznej w PRL, ze szczególnym uwzględnieniem historii Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Stanowi bogatą kolekcję różnego rodzaju materiałów dokumentujących podejmowane działania opozycyjne (jednostkowe i instytucjonalne) tworzącą unikatowy zespół źródeł historycznych.

Kolekcja Zdzisława Szpejankowskiego dotyczy niezależnej filatelistyki - znaczków pocztowych.

            Po śmierci Zdzisława, jego małżonka Danuta wraz z synami przekazała gromadzoną latami kolekcję (jedyną tego rodzaju w kraju) jako darowiznę do Biblioteki Jagiellońskiej. Dzięki temu gestowi możemy podziwiać ten unikatowy zbiór filatelistyczny.

Zapraszam do oglądania (wybranej przez fundację) niewielkiej części omawianej kolekcji: (kliknij TU)

źródło: strona internetowa Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego www.bj.uj.edu.pl