••czwartek•, 28 •października• 2021 13:47• |
Ostrowscy herbu Nieczuja
Nazwa Z?otopole wyst?puje ju? w 1258 r.1 W latach 1302-1306 ksi??? dobrzy?ski Siemowit przej?? dawn? w?asno?? klasztoru cystersw ze Szpetala, w tym osad? Z?otopole. W drugiej po?owie XIV w. Z?otopole nale?a?o do rycerza Hektora ??ckiego. W po?. XV w. Z?otopole nale?a?o ju? do rodziny Radzikowskich. W po?. XVI w. Z?otopole posiada?o trzech w?a?cicieli: Jastrz?bskich, ?awskich i ?elskich2.
Na pocz?tku XVIII w. Z?otopole by?o ju? w?asno?ci? Ostrowskich herbu Nieczuja. Jako pierwszy z tego rodu w dobrach Z?otopole wymieniany jest Jan Ostrowski, ktrego jeden z synw - Antoni odziedziczy? maj?tek z?otopolski. Przed 1825 r. dobra Z?otopole obj?? jego syn Onufry Aleksander, ktry uczestniczy? w powstaniu listopadowym. Bra? on te? czynny udzia? w polistopadowej partyzantce 1833 r. Zajmowa? si? werbowaniem ochotnikw do oddzia?u Zemsty Ludw, zaopatrywaniem w ?ywno?? i przekazywaniem korespondencji. Po upadku powstania ratowa? si? zbiegaj?c za granic?. Wyrokiem w?adz rosyjskich w 1835 r. maj?tek Z?otopole zosta? mu skonfiskowany na rzez Skarbu Krlestwa Polskiego. Syn Onufrego i Salomei z Czermi?skich, tj. Franciszek Antoni w 1838 r. wykupi? dobra Z?otopole od skarbu pa?stwa3.
Franciszek Antoni Ostrowski urodzi? si? w dniu 5 pa?dziernika 1814 r. w Z?otopolu4. Edukowa? si? w P?ocku, gdzie uko?czy? 5 klas tamtejszego gimnazjum. W zwi?zku z partyzanck? dzia?alno?ci? jego ojca w 1833 r. by? przes?uchiwany w sprawie wyprawy Jzefa Zalewskiego. Przeprowadzone ?ledztwo wykaza?o, ?e razem ze swoim bratem Aleksym z polecenia ojca pomaga? partyzantom Artura Zawiszy. Zgodnie z orzeczeniem K?14/[26] XI 1833 ze wzgl?du na m?ody wiek zosta? jednak zwolniony od odpowiedzialno?ci karnej i oddany jedynie pod dozr policyjny5.
Franciszek Ostrowski w 1881 r. by? obecny przy pierwszej zbirce powsta?ej Ochotniczej Stra?y Po?arnej w Lipnie. Wraz z innymi ziemianami z powiatu uczestniczy? w nabo?e?stwie i uroczystym po?wi?ceniu OSP6. Franciszek Ostrowski by? radc? Towarzystwa Kredytowego w P?ocku7. Zmar? w dniu 2 czerwca 1884 r. w Z?otopolu8. Zosta? pochowany na cmentarzu parafialnym w Lipnie. Po ?mierci Franciszka Ostrowskiego jego dzieci wystawi?y mu na miejscu pochwku kamienny nagrobek wykonany przez znanego rze?biarza z Warszawy Andrzeja Pruszy?skiego (na nagrobku do dzi? zachowa? si? napis A.Pruszy?ski 1885r. w Warszawie Wolska 14). W 1906 r. w grobowcu spocz??a jego ma??onka Augusta z Lorentzw9.
Zabytkowy nagrobek rodziny Ostrowskich ze Z?otopola,
znajduj?cy si? na Cmentarzu Parafialnym w Lipnie,
fot. J. Kryst
Franciszek i Augusta z Lorentzw mieli 6 dzieci: crka Kamilla Agnieszka (ur. 1860 r.), syn W?adys?aw Tomasz (ur. 1864), syn Roman (ur. 1867), syn Zygmunt (ur. 1868), syn Walenty Hipolit (ur. 1870) i syn Ryszard Zdzis?aw (ur. 1874)10.
Po ?mierci Franciszka Antoniego Ostrowskiego maj?tek Z?otopole przeszed? na jego spadkobiercw. Dopiero w 1894 r. Roman Ostrowski za kwot? 60 tys. z? odkupi? od rodze?stwa ich udzia?y11. O Romanie Ostrowskim mo?na powiedzie?, ?e by? spo?ecznikiem. W 1906 r. wszed? w sk?ad zawi?zanego Okr?gowego Towarzystwa Rolniczego Ziemi Dobrzy?skiej (OTR). Pe?ni?c funkcj? przewodnicz?cego Wydzia?u Rolnego w OTR Ostrowski za?o?y? pole do?wiadczalne w Jastrz?biu, na ziemi udost?pnionej przez Kazimierza R?yckiego. Ponadto Ostrowski wchodzi? w sk?ad tzw. delegacji fachowej pomocy gospodarstw rolnych, ktra udziela?a instrukta?owej pomocy okolicznym gospodarzom12.
Nieoboj?tne by?y mu sprawy dotycz?ce zabytkw, kultury i krajobrazu, poniewa? przez wiele lat by? cz?onkiem - korespondentem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego reprezentuj?cego powiat lipnowski13. Na pocz?tku XX w. by? zaanga?owany w projekt budowy kolejki w?skotorowej linii Lubicz - Lipno - cukrownia Ostrowite - Rypin. W celu powstania tej linii zawi?za?o si? konsorcjum g?wnych inwestorw, do ktrego oprcz Romana Ostrowskiego nale?eli: Roman Grecki z Obrowa, Antoni Borzewski z Ugoszcza, Leon Lissowski z Kijaszkowa oraz inni ziemianie z lipnowskiego i rypi?skiego. Projekt nie uzyska? jednak akceptacji w?adz rosyjskich14.
Roman Ostrowski, tak jak jego ojciec, by? zainteresowany sprawami ochrony przeciwpo?arowej. Dzia?a? w lipnowskiej OSP, w ktrej pe?ni? funkcj? prezesa w latach 1911 - 191215.
Maj?tek Z?otopole bardzo ucierpia? podczas I wojny ?wiatowej. Tak jak inne dwory w powiecie, znajduj?ce si? przy traktach i szosach, zosta? ograbiony, g?wnie z koni16.
Nie zniech?ci?o to jednak Romana Ostrowskiego do dzia?a?. W 1914 r. w??czy? si? w prace utworzonego Lipnowskiego Powiatowego Komitetu Obywatelskiego, b?d?c cz?onkiem komitetu, a tak?e sekretarzem Rady Opieku?czej Powiatu Lipnowskiego. Dzia?a? te? w Komisji Kwesty Ratujcie Dzieci i Podkomisji Ofiar17. W 1918 r. na zebraniu w Dyblinie wraz z innymi ziemianami zosta? wybrany do przejmowania w?adzy i zrzucenia okupacji18
Roman Ostrowski zmar? w dniu 17 stycznia 1918 r. maj?c 50 lat. Jego zgon zg?aszali ziemianie Leon Lissowski z Kijaszkowa oraz W?adys?aw Na??cz z Kiko?a, w zwi?zku z czym nale?y przypuszcza?, ?e si? przyja?nili19.
Po ?mierci Romana Ostrowskiego maj?tek Z?otopole przeszed? na jego sukcesorw, czyli rodze?stwo oraz dzieci po zmar?ym bracie Zygmuncie20. W?a?cicielem Z?otopola sta? si? Walenty Hipolit Ostrowski, ktry sprzeda? swj maj?tek Grki Ma?e ko?o Tuszyna w ?dzkim i naby? rodzinne Z?otopole.
W 1918 r. jeden z sukcesorw po Romanie Ostrowskim, tj. jego brat W?adys?aw Tomasz by? akcjonariuszem w za?o?onej przez okolicznych ziemian sp?ce pod nazw? Gleba. W dniu 14 czerwca 1918 r. sp?ka ta odkupi?a od Ryszarda Bohna z W?oc?awka fabryk? cykorii21.
Reklama Sp?ki, ?rd?o: Kujawianin: kalendarz na rok 1921, s.7
Walenty Ostrowski w 1919 r. wraz z innymi ziemianami Ziemi Dobrzy?skiej i Kujaw za?o?y? sp?k? z ograniczon? odpowiedzialno?ci? z siedzib? we W?oc?awku pod nazw? Ziemia?ska Fabryka Dro?d?y M?odzie. Do sp?ki m. in. nale?eli: Zygmunt Godlewski z K?okocka, W?adys?aw Na??cz z Kiko?a, Bronis?aw Pr?dzy?ski z Sumina, Karol Pruski z Dyblina, Zdzis?aw Rutkowski ze Szpetala, Kazimierz R?ycki z Jastrz?bia i Stanis?aw Wilski z Wielgiego. Walenty Ostrowski w sp?ce posiada? 3 udzia?y na 30 000 marek22.
W 1922 r.
rodzina Ostrowskich w swoim dworze w Z?otopolu go?ci?a biskupa, ktry by? z
wizyt? w Lipnie i okolicy. Oprcz duchownych w go?cinie u Ostrowskich
uczestniczy?o okoliczne obywatelstwo z Zygmuntem Godlewskim w?a?cicielem
K?okocka oraz starost? Stanis?awem Chrz?stowskim23.
Dworek w Z?otopolu, fot. z pocz. Lat 30. XX w. ze zbiorw W. Czarneckiej.
W 1923 r. Walenty Ostrowski wraz z innymi ziemianami z lipnowskiego, tj.: Kazimierzem R?yckim z Jastrz?bia, Zygmuntem Godlewskim z K?okocka, Mieczys?awem Linowskim ze Steklina oraz Boles?awem Klimkiewiczem z O?mia?owa by? za?o?ycielem sp?ki pod nazw? Syndykat Rolniczy Ziemi Dobrzy?skiej Sp?ka Akcyjna24.
Po ?mierci Walentego Hipolita Ostrowskiego, ktry zmar? w dniu 24 czerwca 1924 r. maj?tek Z?otopole przeszed? na jego ?on? Gabriel? Michalin? z Wojciechowskich oraz rodze?stwo, tj.: W?adys?awa Tomasza, Ryszarda Zdzis?awa, siostr? Kamill? Agnieszk?, dzieci po bracie Zygmuncie (Ann? Jab?o?sk?, Mari? Wojciechowsk? i Franciszka Ostrowskiego), a tak?e wdow? po bracie Zygmuncie, tj. Stanis?aw? Leontyn? z Bejtw (II voto Gorczy?sk?).
W dniu 22 marca 1926 r. na mocy aktu nr 406 sporz?dzonego przez notariusza Feliksa Wyganowskiego z Warszawy maj?tek Z?otopole z przyleg?o?ciami wraz z osad? m?ynarsk? od rodziny Ostrowskich kupi? W?adys?aw Micha? Lipczy?ski25. Maj?tek o obszarze 970 morgw sprzedano za 65 tysi?cy dolarw26.
Dorota Kostecka
1 [w:] B. Chlebowski, S?ownik geograficzny Krlestwa Polskiego i innych krajw s?owia?skich, tom. XIV, Warszawa 1895, s. 643.
2 R. Specjalski, Lipno i okolice. Materia?y do monografii t. II, W?oc?awek 2000, s. 56.
3 P. Ga?kowski, Genealogia ziemia?stwa Ziemi Dobrzy?skiej XIX- XX wieku, Rypin 1997, s. 125 126.
4 Akt urodzenia nr 598 z 1814 r. w zasobach AP W?oc?awek, zesp? ASC Lipno, sygn. 8.
5 W.A. Djakow, A. Ga?kowski, W. ?liwowska,, W.M. Zajcew, Uczestnicy ruchw wolno?ciowych w latach 1832 1855 (Krlestwo Polskie): przewodnik biograficzny = U?astniki osvoboditel'nogo dvieni 1832-1855 godov (Korolestvo Pol'skoe): biografi?eskij slovar', Wroc?aw 1990, s. 333
6 Z. Uzarowicz, Ochotnicza Stra? Po?arna w Lipnie: 50 lat dzia?alno?ci po?arniczej i spo?ecznej Stra?y: 1881-1931, Lipno 1931, s. 10.
7 A. Papierowski, K. J. Papierowski, Dyrekcja Szczeg?owa Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w P?ocku i jej oddzia?ywanie na region p?ocki, Notatki P?ockie 47/2002, s. 26.
8 Akt zgonu nr 116, z zasobach AP W?oc?awek, zesp? ASC Lipno, sygn. 85.
9 Akt zgonu nr 66 z 1911 roku w zasobie AP W?oc?awek, ASC Lipno, sygn. 112.
12 F. Wybult, Okr?gowe Towarzystwo Rolnicze Ziemi Dobrzy?skiej w latach 1907-1930, P?ock 1931, s. 3 i 11
13 Cz?onkowie-Korespondenci Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w d. 31 grudnia 1913 r., Ziemia 15/1914, s. 54.
14 R. Kowalczyk, Gospodarcze aspekty rozwoju kolejnictwa polskiego do 1914 r., Kwartalnik Historii Nauki i Techniki Rok LIV, nr 2/2009, s. 41.
15 Z. Uzarowicz, Ochotnicza Stra? Po?arna w Lipnie: 50 lat dzia?alno?ci po?arniczej i spo?ecznej Stra?y: 1881-1931, Lipno 1931, s. 15.
17 T. ?wiecki, F. Wybult, Mazowsze P?ockie w czasach wojny ?wiatowej i powstania pa?stwa polskiego, Toru? 1932, s. 60, 136-137.
18 T. ?wiecki, F. Wybult, Mazowsze P?ockie op. cit., s. 267.
19 Akt zgonu nr 13 z 1918 r. w zasobach AP W?oc?awek, zesp? ASC Lipno, sygn. 119.
20 R. Specjalski, Lipno i okolice. Materia?y do monografii t. II, W?oc?awek 2000, s. 58.
21 A. Adamczyk, Od Malma do Bohma, cz??? 3. Okres od 1912 do 1918 r., Biuletyn Przewodnicki 101/2010, s.6.
22 Obwieszczenie, Obwieszczenia Publiczne-dodatek do Dziennika Urz?dowego Ministerstwa Sprawiedliwo?ci 2/1910, s. 19-20.
23 Szlakiem wizyty pasterskiej, Kurier P?ocki 122/1922, s. 2.
24 Statut Sp?ki Akcyjnej pod firm?: Syndykat Rolniczy Ziemi Dobrzy?skiej Sp?ka Akcyjna, Monitor Polski 47/1923, s. 6.
25 Ksi?ga hipoteczna maj?tku Z?otopole, b?d?ca w zasobach AP W?oc?awek, zesp?: Ksi?gi i akta hipoteczne s?dw w Lipnie, sygn. 1212.
26 Akt nr 406 w zespole nr 72/833 Kancelaria Feliksa Wyganowskiego notariusza w Warszawie, sygn. 27, k. 285-324.