Artykułów : 212
Odsłon : 2408780

Włościanie w dobrach Strzygi i Długie w 1809 roku.
20 lutego 1809 roku w Warszawie zmarł bezpotomnie wielmożny Juliusz Cissowski h. Sas, właściciel dóbr Strzygi. W marcu tego samego roku pisarze aktowi z Lipna, Józef Bronisz oraz Marceli Meller przybyli do Strzyg, aby sporządzić inwentarz pozostałości po zmarłym Juliuszu Cissowskim. Dobra strzyskie, w skład których oprócz Strzyg wchodziły: Sumin, Sumówko, Wulka, Tadajewo, Warpalice, Tomaszewo, przypadły w 1802 roku Juliuszowi Cissowskiemu w drodze sukcesji po jego ojcu Józefie Cissowskim. Oprócz Strzyg Juliusz Cissowski posiadał także dobra Chrapoń wraz z częściami na Pietrzyku, Dębówce, Boguszewcu i Mościskach oraz dobra Skrwilno wraz z częściami na Szczawnie, Rudzie, Zambrzycy wraz z Rumunkami Szucie, Szustek, Rak. Majątki te zmarły nabył wspólnie z J.W. Mikołajem Chełmickim, właścicielem dóbr okalewskich, na podstawie różnych praw, które pisarzom aktowym przybyłym do Strzyg w marcu 1809 roku, nie były znane. Inwentarz pozostałości po zmarłym Juliuszu Cissowskim nie zawiera zatem opisu dóbr chrapońskich i skrwileńskich.
Dokument inwentaryzuje natomiast dobra Długie z przyległościami, które zmarły Juliusz Cissowski dzierżawił, a które po jego zmarłym w 1793 roku bracie Tomaszu Cissowskim dziedziczyły małoletnie dzieci.
Przegląd majątku pozostałego po zmarłym nie omijał kwestii związanych z czynszami, daninami i innymi zobowiązaniami włościan. Wymienia się w nim poszczególnych włościan, najczęściej znanych z imienia i nazwiska oraz ich obowiązki i zaległości wobec dworu. Jedynie chłopi ze wsi Wrzeszewa oraz Tomaszewa nie są zapisani z imion i nazwisk, przy czym zostają oni określeni mianem gburów, co wskazuje na ich odmienną pozycję społeczno-majątkową, przejawiającą się m. in. w prawie własności budynków. Genezy tego należy się z pewnością doszukiwać w końcu XVII oraz w wieku XVIII, kiedy obie wsie zostały objęte osadnictwem olęderskim. Jednocześnie trzeba zauważyć, że nazwa gbur była bardzo rozpowszechniona w niedalekich Prusach Królewskich, co z też nie pozostawało bez wpływu na tą część ziemi dobrzyńskiej.
Wykaz włościan z dóbr strzyskich przedstawia tabela 1, z dóbr Długie, tabela 2.
tab. 1
Imię i nazwisko |
Płacą czynszu |
Dają danin |
Inne | |||
|
złotych polskich |
groszy |
gęsi |
kapłonów |
mendli jaj |
|
Wieś Tadajewo |
|
|
|
|
|
|
Jan Ziółkowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Franciszek Dębocki |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Michał Budzieński |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Tomasz Łątkowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Paweł Ciborski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Mikołajowa Lotarska |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Komornicy: |
|
|
|
|
|
|
Ignacy Dynowski |
10 |
|
|
|
|
|
Kazimierz Zwoliński |
10 |
|
|
|
|
|
Łosińska karczmarka |
15 |
|
|
|
|
|
Krzysztof Łątkowski |
10 |
|
|
|
|
|
Wojciech Przywitowski |
10 |
|
|
|
|
|
Wieś Warpalice |
|
|
|
|
|
|
Głowacki komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wiśniewski komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Kaszubski komornik |
30 |
|
|
|
|
|
Zawieracz komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Nowiński owczarz |
18 |
|
|
|
|
|
Dynowski komornik |
27 |
|
|
|
|
|
Roch Łapkowicz |
18 |
|
|
|
|
|
Langa leśny |
|
|
|
|
|
kontrakt |
Filip Grewen |
|
|
|
|
|
kontrakt, do opędzenia szkód latem |
Linka karczmarz |
|
|
|
|
|
ma morgi do karczem |
Ciborski komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Jędrzej komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Franciszek Szpaienka |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Młynarz na Busze |
180 |
|
|
|
|
|
Lewandowski komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wieś Sumin |
|
|
|
|
|
|
Paweł Szatkowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Krzysztof Janicki |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Paweł Ciborski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Maciej Janicki |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Tomasz Piotrowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Walenty Łukaszewski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Paweł Parolski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Jakub Jankowski wraz z Sadowskim |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Antoni Jerzewski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Tomasz Chorąży z Lewandowskim |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Jan Łapkowicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Jakub Januszewski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Józef Borkowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Szymon Talarski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Franciszek Łapkowicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Bartłomiej Jankowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Szczepan Jankowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Jan Parolski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Paweł Lotarski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Kazimierz Chorąży |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Roch Lotarski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Michał Łapkowicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Komornicy: |
|
|
|
|
|
|
Jędrzej Sędzik |
24 |
|
|
|
|
|
Jakub Rutkowski |
24 |
|
|
|
|
|
Bartłomiej Jankowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Krzysztof Chorąży |
24 |
|
|
|
|
|
Mateusz Sadowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Michał |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Marianna Jankowska |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Komornicy wsi Sumin, płacący z morgów, które im zostały odebrane na rok 1809: |
|
|
|
|
|
|
Wojciech Jankowski |
12 |
|
|
|
|
|
Jędrzej Jankowski |
12 |
|
|
|
|
|
Wojciech Chorąży |
12 |
|
|
|
|
|
Marcinowa Łapkiewiczowa |
12 |
|
|
|
|
|
Antoni Jankowski |
12 |
|
|
|
|
|
Szymon Janicki |
12 |
|
|
|
|
|
Paweł Parolski |
12 |
|
|
|
|
|
Jakub Jankowski |
12 |
|
|
|
|
|
Wieś Sumówko |
|
|
|
|
|
|
Marcin Parolski |
72 |
|
2 |
4 |
4 |
|
Jan Kantorski |
72 |
|
2 |
4 |
4 |
|
Wojciech Łapkowicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Wieś Wulka |
|
|
|
|
|
|
Wojciech Łapkowicz |
72 |
|
1 |
2 |
2,5 |
rola po nim odłogiem została, gdyż mu się budynki spaliły, nic nie jest winien |
Łukasz Łapkowicz |
72 |
|
1 |
2 |
2,5 |
|
Marcin Magalski |
22 |
18 |
1 |
2 |
2,5 |
|
Mateusz Karpiński |
30 |
18 |
|
|
|
|
Józef Rutkowski |
7 |
|
|
|
|
|
Wieś Strzygi |
|
|
|
|
|
|
|
Płacą czynszu |
Dają danin |
Inne | |||
|
złotych polskich |
groszy |
gęsi |
szynek |
jęczmienia korcy |
|
Szymon Lewandowski |
20 |
|
|
|
|
|
Adam Łapkowicz |
24 |
|
|
|
|
|
Jan Tadajewski |
30 |
|
|
|
|
|
Franciszek Dynowski |
27 |
|
|
|
|
|
Adam młynarz |
60 |
|
|
|
|
łasztówki korcy żyta nowomiejskiej miary 90, wieprzy do roku karmi 6, na podatek 10-tego grosza płaci 8 złp. |
Jan Leon młynarz |
150 |
|
|
|
|
łasztówki korcy żyta nowomiejskiej miary 90, wieprzy do roku karmi 6, na podatek 10-tego grosza płaci rat dwie złp. 8 |
Wracław gbur zaprawny |
60 |
|
|
|
|
|
Wieś Tomaszewo |
|
|
|
|
|
|
Dwunastu gburów zaprawnych z 18 włók, morgów 7 |
662 |
|
36 |
5 |
20 |
masła achtli dwa |
Karczmarze w dobrach Strzygi |
| |||||
Maciej Cytowski |
karczmarz w Strzygach | |||||
Wojciech Ziółkowski i Paweł Ciborski |
poprzedni karczmarze w Suminie | |||||
Marcin Paul |
obecny karczmarz w Suminie | |||||
Barbara wdowa |
karczmarka w Tadajewie | |||||
Gotfryd Linke |
karczmarz w Warpalicach | |||||
Benedykt Wiśniewski |
karczmarz w Grabinie |
tab. 2
Imię i nazwisko |
Płacą czynszu |
Dają danin |
Inne | |||
|
złotych polskich |
groszy |
gęsi |
kapłonów |
mendli jaj |
|
Wieś Długie |
|
|
|
|
|
|
Ignacy Więckiewicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Franciszek Wiśniewski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Jan Zaleszkiewicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Walenty Przybyłowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Paweł Wierzchowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Maciej Michałkowicz |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Józef Woytkowski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Komornicy: |
|
|
|
|
|
|
Tomasz Osiński |
24 |
|
|
|
|
|
Mikołaj Suchocki |
9 |
|
|
|
|
|
Szymon Kowalski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Paweł Osiński |
24 |
|
|
|
|
|
Tomasz Dębecki |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Józef Suchocki |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Michał Kwiatkowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Józef komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Kardynałka wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Stary May |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Jaśkowa wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wojciech Szczodroski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Jargaska Jaworska |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Antoni komornik |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Adam Argalski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Mateusz Jaworski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Gulska wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Jakub Lewandowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Krych Więczkowicz |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Mateusz Więczkowicz |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Stanisław Groszkowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wawrzyniec kmieć |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Stanisław Sieczkowski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Marcin Kamieński |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Zielazna wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wach Rybarczyk |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Becmerka |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Chmielewski młynarz zaprawny młyna Długie |
45 |
|
|
|
|
korcy żyta daje 90 miary nowomiejskiej |
Wieś Kozłowiec |
|
|
|
|
|
|
Jan Keyna |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Wojciech Karski |
24 |
|
1 |
2 |
2 |
|
Rączkowska wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Lipski |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Kłoska wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Rachalska wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Szlachtowa wdowa |
|
|
|
|
|
odbywa robociznę |
Wieś Wrzeszewo |
|
|
|
|
|
|
Jedenastu gburów zaprawnych z włók 16 |
677 |
18 |
|
|
|
|
Karczmarze w dobrach Długie |
| |||||
Paweł Osiński |
poprzedni karczmarz w Długiem | |||||
Szczepański |
obecny karczmarz w Długiem | |||||
Krystian Szylmann |
karczmarz we Wrzeszewie | |||||
Wojciech Karski |
karczmarz w Kozłowcu |
Piotr Romanowski, listopad 2012
Źródła:
Akta
notariusza Marcelego Mellera z Lipna, AP Włocławek,
sygn. 1, nr 98.
Gałkowski P., Grążawski K., Strzygi w ziemi dobrzyńskiej, Brodnica-
Osiek- Rypin 2006.