LIPNO cz.II

wg. opisu z 1869 r.

         W najbliższych kilku artykułach przedstawimy opisy miasta powiatowego Lipno, obrazy widziane oczyma księży administrujących parafią lipnowską oraz redaktorów prasy warszawskiej, na podstawie materiałów publikowanych drukiem w II połowie XIX wieku.

Podstawą dzisiejszego opracowania jest artykuł pt. Kościół ewangelicki w Lipnie, opublikowany w Tygodniku Illustrowanym z 1869 r.

http://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/docmetadata?id=1254&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=

I kto by się tego spodziewał? W latach 60-tych XIX wieku Lipno znalazło się w gronie miast, gdzie stosowano nowe rozwiązania techniczne, w Królestwie Polskim dotychczas nieznane!

W opracowaniu zachowano oryginalną pisownię.

Redaktor, styczeń 2014r.

KOŚCIÓŁ EWANGELICKI

zisiejsza parafia lipnowska istnieje od roku 1782, lecz początkowo kościół i mieszkanie pastora były w Białowieżynie, 3 km od Lipna. W roku 1799 przeniesiony do Lipna, przez cały rok mieścił się tu kościół w najętym domu. W roku 1800[1] wystawiono tu kościół, czyli raczej tymczasowy dom modlitwy, w pruski mur. Tymczasowość ta trwała dość długo, chociaż potrzeba nowego kościoła od dawna czuć się dawała. Dnia 23 sierpnia 1865 r. położono kamień węgielny i zaczęto budować nowy kościół, według projektu p. Bobińskiego[2] budowniczego wydziału wyznań, pod kierunkiem technicznym Józefa Gocławskiego[3], budowniczego powiatu. Zastosowano tu konstrukcję żelazną zamiast projektowanej drewnianej, tj. filary wewnętrzne i okna dano żelazne odlane w fabryce warszawskiej Lilpopa i Rana[4].

Fundusz na budowę kościoła złożyli parafianie, obok zasiłku ze strony rządu w wysokości rs. 1800. Cały koszt wyniósł rs. 19073 kop. 70.

Organy o pedale i dwóch manuałach z 16 głosami, wystawił zakład braci Walter z Guhrau na Szląsku[5], za 1500 rs. Ołtarz i ambonę, podług rysunku budowniczego Gocłowskiego, zrobiono w fabryce wyrobów kościelnych K.Szonerta[6] w Warszawie.

Budowa została ukończoną w roku 1868, a kościół poświęcony w dniu 8 grudnia t. r.

 (zdjęcie nr 1, ze zbiorów BCUL[7])

owy przyrząd do zawieszania dzwonów (którego rysunek załączamy) użyty i zastosowany tu po raz pierwszy, według metody budowniczego Rittera w Trewirze[8], polega na tem, że zamiast dotychczasowych panewek, inne, w kształcie szyny zazębionej, są użyte, a zamiast capów, do obu końców osi dzwonu przymocowane są owalne koła, także zazębione. Podług dawnej metody dzwonienie uskuteczniało się przez obracanie capów w panewkach nieruchomych, a tym sposobem całe wiązanie na którem dzwony zawieszono, a nawet i dzwonnica silnego zawsze doznawały wstrząśnienia; przy dzwonieniu zaś podług nowej metody, owe owalne koła zazębione kołyszą się spokojnie wraz z dzwonem po zazębionej szynie w jedną i w drugą stronę na podobieństwo kolebki, bez najmniejszego wstrząśnienia – bo ciążenie tu zawsze jest prostopadłe i ciągle na inne przenosi się miejsce, a więc i słabym murom dzwonnicy szkodzić nie może. Cały ten przyrząd jest lany z żelaza, tylko półkolisty motor, po którym chodzi lina do ciągnienia, jest z kutego żelaza. Wszystko to razem sprowadzono z Trewiru.

(zdjęcie nr 2, ze zbiorów BCUL[9])

orzyści nowego sposobu wieszania dzwonów są następujące, wiązanie na stolec dzwonnicy o ⅓ może być mniejsze, czyli wieszając dzwon podług nowej metody Rittera, w tejże dzwonnicy i na temże wiązaniu, dzwon o ⅓ może być większy, aniżeli dawniej; wieża i dzwonnica na żadne nie naraża się niebezpieczeństwa, gdyż, jak powiedziano wyżej, dzwonienie żadnego nie sprawia wstrząśnienia; do dzwonienia wystarcza ⅓ część siły, a liny czyli sznury, zwykle dość drogie, o ¼ mogą być słabsze.

Nadto za pomocą umieszczonego u góry regulatora, uderzenie dzwonów może być regulowane stosownie do woli, i to się wiele przyczynia do zharmonizowania kilku dzwonów różnej wielkości, razem dzwoniących.

---