PARAFIA CIECHOCIN
opis z 1819 roku

Parafia Rzymskokatolicka pw.św.Małgorzaty w Ciechocinie nie doczekała się jeszcze swojej monografii. Szerzej oceniając, również i gmina Ciechocin w obecnym powiecie golubsko-dobrzyńskim, traktowana jest przez regionalistów, wydawać by sie mogło, trochę po macoszemu.

W celu nadrobienia tych zaległości autor rozpoczął kwerendę, co już zaprocentowało nowymi odkryciami archiwalnymi, które pozwalają na opisy dziewiętnastowiecznych zdarzeń na tym skrawku ziemi dobrzyńskiej.

W prezentowanym tekście ujęto fragment nieznanego dotąd opisu parafii w Ciechocinie sporządzonego 18 lipca 1819 roku.

Na pozostałe nowości przyjdzie jeszcze czas i zapewne właśnie to miejsce w sieci będzie miejscem ich premiery.

Prezentowany poniżej protokół zawiera niezwykle cenne informacje i również dla genealogów np. wykaz miejscowości przynależnych do parafii. Jednakże najcenniejszą i zarazem dość przewrotną jest informacja, która rozwiewa dotychczasowe wątpliwości w kwestii przynależności parafialnej mieszkańców Elgiszewa. Sprawa dotyczy poddanych pruskich zamieszkujących na terenie parafii Chełmonie, którzy mogli występować w księgach metrykalnych parafii ciechocińskiej!

W oparciu o dotychczasowe ustalenia, powyższy stan mógł trwać nawet do połowy XIX wieku, tj. do czasu podjęcia przez zaborców pierwszych przedsięwzięć organizacyjnych w celu uszczelnienia granicy rosyjsko-pruskiej.

Zainteresowanych obecnym wyglądem kościoła parafialnego w Ciechocinie odsyłam do strony UM Ciechocin.

http://www.ciechocin.pl/114,kosciol-parafialny-w-ciechocinie.html

Redaktor, grudzień 2014 r.

Źródło: AGAD, Akta Komissyi Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

 

Działo sie na gruncie w plebani dnia 18go lipca 1819 roku.

Niżej podpisani do spraw maiątku duchownych delegowani komisarze przybywszy do wsi Ciechocin w parafii swey, obwodzie lipnowskim, województwie płockim sytuowaney w ktorej kościoł parafialny exystuie uczynili spis maiątku do tegoż kościoła należnego, stosownie do instrukcyi z dnia 15 kwietnia i 7go października 1817 roku [...]

Opis kościoła parafialnego w Ciechocinie będącego

Kościół murowany maiący łokci 35, szerokości łokci 22, Wewnątrz filary i sufit drewniany. Mury onego w części porysowane reparacji potrzebuje znacznej.
Cmentarz wedle niego wokoł murowany.

Sprzęty kościelne

Sprzęty należyć do wewnętrznego ukształcenia kościoła, iako i aparaty w zakrystyi znajduiące się są obięte wizytą czyli: opisem dziekana podwoynie ułożoną, ktora nastąpiła w dniu 13 lipca r.b. i takowa przez delegowanego komisarza podpisa iest.

Opis zabudowania na probostwie

Plebania drewniana w szachulec, dachówką pokryta, liczy izb 3, z których dwie dla mieszkania Proboszcza, a iedną z komorą naprzeciw dla czeladzi Plebana, ta cała znaczney potrzebuie reperacyi, przy tey plebani są ogrody jarzynowe i w dwoch mieyscach sadki fruktow.

Stodoła o trzech klepiskach, przez teraźnieyszego proboszcza przestawiona przed lat osmiu lecz iuż w słupach reperacyi potrzebuiąca, i w cwelach.

Szopa dla bydła, chlewy, staynia, owczarnia i spichrz to wszystko znaczney potrzbuie reperacyi.

Domow poiedynczych iest trzy, a podmurnych dwa, pod słomą, potrzebuiące znaczney reperacyi. W iednym mieszka wikariusz, w drugim organista, w trzech zaś mieści się i siedzi komornikow 5. Na odrobki i ogrody maią wszyscy przy tyle tym domom z gruntu plebańskiego też ogrody mieszkancom udzielone.

B. Kościoł parafialny w Ciechocinie ma obok siebie kościoły parafialne następuiące:

1mo. Na wschod Kościoł Golubski w Prusach, o milę iedną odległy w Diecezji Chełmińskiey, także i Nowogrodzki, to samo o milę dobrą odległy.

2do. Na południe kościoł parafialny w Czernikowie, o połtory milę odległy.

3tio. Na zachod kościoł parafialny w Dobrzejewicach odległy o milę iedną.

4to. Na pułnoc kościoł parafialny w Chełomoniu w Prusach, w Diecezyi Hełmińskiey o milę odległy.

C. Ludność tej parafii iest następuiąca

Męszczyznow dorosłych         519

Niewiast dorosłych                  481

Męszczyznow niedorosłych    197

Niewiast niedorosłych             196

Ogołem                                 1393

D. Do kościoła parafialnego w Ciechocinie należą wsie następuiące

1. Ciechocin mieiscowy

2. Młyn Dolnik mil 1/4

3. Młyn Gapa ditt 1/4

4. Młyn Sasionka ditt 1/8

5. Rumunek Koloszkowo ditt. 3/4

6. Rumunek Lelilewo ditt. 3/4

7. Wieś Łążynek ditt. 1/2

8. Wieś Małszyce ditt. 1/4

9. Wieś Mileszewy ditt. 1/2

10. Wieś Nowawieś ditt. 1/2

11. Rumunek Sąk Kościelny ditt. 3/4

12. Wieś Eligiszewo w Królestwie Pruskim do tuteyszej parafii, iako zaraz przyległą, za Drwęcą przy Ciechocinie w Dobrach Krolewskich

13. Wieś Młyniec z Rumunkami rożnego nazwiska odległe od kościoła mil 1 w Dobrach Komissyi Edukacyiney

14. Wieś Mirzyszek w tychże Dobrach Komissyi Edukacyiney odległe mil 1

E. Szpital drewniany słomą pokryty o 4 izbach z ktorych dwa dla ubogich w liczbie osob 4 będących z jałomużny żyiących są przeznaczone.

Drugie zaś dwie izby Jaśnie Wielmożny Proboszcz nie mogąc się doczekać szkołki parafialney przez gorliwość swoją o naukę przeznaczył na tymczasową szkołkę dla uczących się dzieci i lokal dla nauczyciela.

G. Jest dom drewniany, słomą pokryty ze starej plebani dla organistego będącego bez funduszu przez księdza Proboszcza postawiony.

Nadmienia się, iż we wsi Młyniec iest kaplica pojezuicka przy ktorey ksiedza niemasz, ani funduszu dla niego, possessor tylko obowiązany iest kosztem swoim sprowadzać sobie księży na odpusty.

Kaplica ta znacznie nadruynowana reparacyi znaczney potrzebuyąca, ktorą zarządzać przedsięwziął tamteiszy possessor. Ksiądz proboszcz wiedząc iż dzwonienia za zmarłych, i na Paniene są przesądem dla Parafialnego Kościoła i przekonanie, iż ważne nadużycia przy tey kaplicy dzieią się, wnosi iż by Ja swej Exystency nadał niemiatu, a Reqwizyta i sprzęty iako oranty, dzwonki etc., które są reyestrem w dwoch exemplarzach spisanym ( z ktorych ieden zostaie się u possessora, a drugi u księdza Proboszcza w plebani) iż by te tu do Ciechocina do koscioła przeprowadzone były.

Delegowani komissarze dowiedziawszy się że przy tey kaplicy i nadużycia dzieią się i w nabożeństwie schodzącym się ludziom za: wad i nieregularność, i dla braku Xsięży i dla zapewnionego przez possessora Xięży sprowadzenia na odpusty, a w skutku samym niemi: sicionego dażą swą opinią: iż raz kaplica dla zwyż nadmienionych nadużyciow uchilona była.

Tym sposobem protokoł ukończony, takowy Xsiądz Proboszcz podpisze.

Xsiądz Tomasz Herstopolski Proboszcz Ciechociński

J.Grzębski Komisarz Cywilny